نحوه محاسبه دیه از جمله مباحث بسیار حساس حقوقی است که تنها توسط کارشناسان حقوقی بررسی نمی شود، بلکه مراجعی مانند پزشکی قانونی و دستگاه های قضایی نیز در تعیین آن اعمال نظر می کنند.

برای آشنایی بیشتر با مفهوم دیه در ابتدا لازم است مفهوم دقیق آن را بدانید و سپس با روش‌ها و نحوه محاسبه دیه و انواع جراحات آشنا شوید.

موارد موثر در احکام دیه

دیه مالی است که پرداخت آن به سبب قتل یا جنایت بر نفس یا عضو بر عهده جانی و یا قائم مقام او است و باید آن را به کسی که جرمی به ضرر او انجام شده و یا ولی او، ادا کند.

معمولا جبران خسارات بدنی با پرداخت دیه یا ارش است، اما نوع و میزان خسارت دیه در قانون مشخص است در حالیکه میزان خسارت ارش در قانون مشخص نیست.

ارش دیه

به بخشی از خسارت وارد شده به اعضای بدن که میزان آن در قانون شرع تعیین نشده باشد، ارش گفته می‌شود.

ارش براساس موارد زیر تعیین می‌شود:

• با توجه به نوع و کیفیت آسیب وارد‌شده بر فرد
• با در نظر گرفتن دیه
• با نظر کارشناس

 تغلیظ دیه در جراحات

اگر حادثه ای در ماه‌های حرام (محرم، رجب، ذی‌القعده و ذی‌الحجه) اتفاق بیفتد، صرف نظر از اینکه جنایت عمدی باشد یا غیرعمدی، به اندازه یک‌سوم دیه نفس به آن اضافه می‌شود.

• در حکم تغلیظ دیه فرقی میان فرد بالغ و غیربالغ، زن یا مرد، مسلمان و غیرمسلمان نیست.

• سقط جنین نیز پس از پیدایش روح، شامل حکم تغلیظ است.

• تغلیظ دیه، در مواردی که قیم یا بیت‌المال پرداخت‌کننده دیه باشد، نیز جاری است.

• در قتل عمدی که به‌علت عدم امکان قصاص یا عدم جواز آن دیه پرداخت می‌شود نیز این حکم جاری است.

• تغلیظ دیه مخصوص قتل نفس است و در جراحت‌های وارد شده به ‌اعضا مورد استفاده قرار‌ نمی‌گیرد.

• مبنای محاسبه دیه حراجت، میزان دیه در ماه غیرحرام است.

نرخ دیه سال ۹۸ چقدر است؟

دیه از نظر شرعی میزان مالی ا‌ست که برای جنایت‌های عمدی، غیر عمدی بر نفس یا میزان آسیبی که به اعضای بدن وارد می‌شود، تعیین می شود.

از آنجایی‌که عموما در تصادفات و حوادث آسیب وارد شده عمدی نیست، دیه آن براساس حدود مجازات‌های اسلامی تعیین می شود.

براساس آخرین تصمیم گیری، دیه یک مرد مسلمان در سال جدید ۲۷۰ میلیون تومان برای ماه‌های غیرحرام و ۳۶۰ میلیون تومان برای ماه‌های حرام (محرم، رجب، ذی القعده و ذی الحجه) است.

اگر دیه ماه غیر حرام را با یک سوم مبلغ آن جمع ببندیم، مقدار دیه ماه‌های حرام به‌دست خواهد آمد که این مقدار ۳۶۰ میلیون تومان می‌باشد.

بنابراین مبلغ دیه در ماه‌های غیرحرام سال ۹۸ نسبت به سال ۹۷، ۳۹ میلیون تومان و این مقدار در ماه‌های حرام سال ۹۸ نسبت به سال ۹۷، ۵۲ میلیون تومان افزایش پیدا کرده است.

نحوه محاسبه دیه جرح

انواع مختلف جراحت از یک خراشیدگی سطحی تا بریدگی‌های بسیار عمیق، دیه های متفاوتی دارند.

مهم‌ترین نکته در مورد دیه جراحات این است که طول زخم و تعداد بخیه در محاسبه دیه از اهمیت زیادی برخوردار نیست و ملاک و نحوه محاسبه دیه بر اساس عمق جراحت است. در جراحاتی که هم عمق و هم طول زیادی دارند، تعدد جراحت ملاک محاسبه است.

مثلا بریدگی عمیقی که سطح وسیعی از عضو را دربر گرفته می‌تواند چند دامیه داشته باشد. توجه کنید که هر چقدر جراحت عمیق‌تر و به استخوان نزدیک‌تر باشد، درصد دیه بیشتری به آن تعلق می‌گیرد.

یکی از مهم‌ترین نکاتی که باید در دیه جرح به آن توجه کرد این است که ماه حرام فقط در موارد فوت، ملاک محاسبه دیه است و دیه جرح و شکستگی بر اساس دیه ماه عادی محاسبه می‌شود.

چگونگی تعیین مبلغ دیه کوفتگی بدن

برخی از جراحات و آسیب ها دیه مشخصی دارند و براساس جدول قیمت ها، مبلغ آن تعیین می شود. مثلا دیه قطع عضو، دیه فوت شخص، دیه از دست دادن قسمتی از اجزای بدن و … مبلغ مشخصی است، هرچند که در این مورد هم قاضی پرونده حکم نهایی را صادر می کند.

در بعضی موارد مانند کوفتگی بدن میزان دیه بستگی به نظر پزشکی قانونی و قاضی دارد. البته در بعضی موارد، برای کوفتگی بدن دیه تعیین نمی کنند. در واقع به مبلغی که برای کوفتگی بدن در نظر گرفته می شود، ارش می گویند.

زمانی که به دلیل دعوا، تصادف یا هر اتفاق دیگری دچار کوفتگی شدید و قصد شکایت و دریافت وجهی به عنوان ارش دارید، باید به پزشکی قانونی مراجعه کنید تا میزان کوفتگی بدن شما تعیین شود.

نظر پزشکی قانونی برای این که چقدر شما دچار آسیب و کوفتگی شده اید میزان مبلغ نهایی را مشخص می کند و نمی توان بدون دیدن محل کوفتگی، در مورد مبلغ دیه کوفتگی بدن نظر داد.

دیه کوفتگی بدن در تصادف

قبلا هم اشاره کردیم که چنانچه بر اثر سانحه تصادف، بدن دچار کوفتگی شود، دیه و ارش به آن تعلق می گیرد.

برای تعیین ارش باید معاینه توسط پزشکی قانونی صورت بگیرد و پس از تشخیص میزان کوفتگی، میزان ارش مشخص خواهد شد.

در حالت کلی صدماتی که باعث تغییر رنگ پوست شوند، طبق ماده ۷۱۴ و ۷۱۵ قانون مجازات اسلامی مصوب ۹۲، دارای دیه مقدر بوده و با توجه به بندها نیز تبصره‌های این مواد محاسبه می شوند.

اگر آسیب وارد شده باعث ایجاد تورم و تغییر رنگ گسترده در سطح پوست شود، به آن ارش تعلق می گیرد.

مبلغ دیه کوفتگی و کبودی صورت

 اگر بر اثر سانحه رانندگی یا موارد متعدد دیگر، کبودی و کوفتگی ای در صورت ایجاد شود، دیه و ارش به آن تعلق می گیرد.

در حالت کلی، میزان هر کبودی در ناحیه سر و صورت، حدود ۰.۳ درصد دیه کامل است که تشخیص نهایی این میزان در حیطه وظایف پزشکی قانونی خواهد بود.

حتی مشاهده شده است که در برخی موارد، امکان مطالبه دیه زیبایی صورت هم وجود دارد.

مطابق قانون مجازات اسلامی اگر آسیب دیدگی صورت به صورت خراش یا صدمات جدی تری شامل جراحات خفیف تا عمیق باشد، دیه به آن تعلق خواهد گرفت.

 همچنین مطابق ماده ۷۱۴ قانون مجازات اسلامی دیگر صدماتی که باعث تغییر رنگ پوست می شود، به شرح زیر است: 

 سیاه شدن پوست صورت معادل ۶ هزارم دیه

 کبود شدن پوست صورت معادل ۳ هزارم دیه

 سرخ شدن پوست صورت معادله ۱.۵ هزارم دیه

 تغییر رنگ پوست سایر اعضا حسب مورد نصف مقادیر مذکور در بند اول است.

 تبصره۱: در این حکم فرقی بین تغییر رنگ قسمتی از عضو یا تمام آن و نیز تداوم یا زوال اثر تغییر رنگ، وجود ندارد. 

تبصره۲: در تغییر رنگ پوست سر، ارش ثابت است.

توجه داشته باشید که مبلغ دیه کبودی چشم، در برخی موارد متفاوت خواهد بود.

مبلغ دیه کوفتگی و کبودی پا

با توجه به موارد قانونی اشاره شده و مقدار دیه تعیین شده در قانون، در صورت کلی دیه مقدر برای هر کبودی اعضای بدن به میزان ۰.۱۵ درصد دیه کامل است.

مطابق قانون مجازات اسلامی، صدمه ای که باعث ایجاد تورم بدن، سر و صورت شود، ارش دارد و چنانچه علاوه بر تورم، رنگ پوست نیز تغییر کند، حسب مورد دیه و ارش تغییر رنگ به آن اضافه خواهد شد.

به همین ترتیب سیاه شدن پوست بدن ۰.۳ درصد دیه کامل و سرخ شدن پوست بدن ۰.۰۷۵ درصد دیه کامل را خواهد داشت. 

مبلغ دیه شکستگی بینی

مطابق قانون از بین رفتن و یا قطع شدن کل بینی و یا نرمه پایین استخوان بینی دیه کامل دارد.

اگر تمامی قسمت نرمه بینی به همراه کل یا مقداری از استخوان در یک مرتبه از بین برود، به آن دیه کامل تعلق می گیرد. اما چنانچه  استخوان در یک مرتبه و نرمه در یک مرتبه دیگر آسیب ببیند، برای استخوان ارش تعیین شده و برای قسمت نرمه دیه کامل مقرر می شود.

بر اساس قانون اگر شکستگی استخوان بینی منجر به ازبین رفتن و فساد آن شود نیز دیه کامل دارد.

همچنین شکسته شدن این استخوان چنانچه بدون عیب ونقص درمان شود، به مقدار یک دهم دیه کامل و اگر با عیب و نقص درمان شود، به آن ارش تعلق می گیرد.

از سوی دیگر، اگر استخوان دماغ بشکند و یا بینی کج شود اما منجر به فساد بینی نشود به آن ارش تعلق می گیرد.

مبلغ دیه شکستگی دماغ در سال ۹۸ بر اساس اعلام قوه قضائیه ۲۷۰ میلیون تومان است که البته مقدار دیه شکستگی بینی بر مبنای قانون مجازات اسلامی و نیز با حکم مستقیم مقام قضایی تعیین می شود.

توجه داشته باشید که افزایش مقدار دیه در ماه های حرام، فقط برای حوادث منجر به فوت است و در شکستگی بینی، افزایشی وجود ندارد.

محاسبه دیه تصادفات

موضوع دیه در حوادث رانندگی یکی از دغدغه های ذهنی رانندگان است که البته با داشتن پوشش بیمه اجباری شخص ثالث تا حدی قابل رفع است، اما قانون نیز به بررسی موضوعیت دیه و شرایط تعیین نرخ دیه در حوادث رانندگی پرداخته است.

براساس آن قانون «دیه مقدار مال معیّنی است و در شرع مقدس به سبب جنایت غیر عمدی بر نفس، عضو یا منفعت یا جنایات عمدی در مواردی که به هر جهت قصاص ندارد، مقرر شده است». مطابق تعریف دیه در این ماده، می توان گفت شرایط تعیین دیه شامل موارد زیر است:

اول در مورد جرایم عمدی است که به دلایلی منجر به قصاص نمی شوند. مانند حالتی که قتلی صورت گیرد و خانواده مقتول با قاتل توافق کنند و به جای قصاص، مطالبه دیه می کند.

حالت دوم زمانی است که جرایم غیر عمدی (شامل جرم شبه عمد و جرم خطای محض) صورت گرفته باشد که در این صورت نیز مرتکب با پرداخت دیه مجازات می شود.

بر اساس قانون دیه زن و مرد در تصادفات برابر است.

محاسبه آنلاین مبلغ دیه

با توجه به اینکه احتساب مبلغ دیه از جمله موارد دقیق حقوقی است، برای اطلاع از دیه کامل مرد و زن در سال ۹۸ می توانید به بخش محاسبه دیه دادگاه یار مراجعه کنید و به صورت آنلاین از مبلغ مورد نظر مطلع شوید یا در صورت نیاز به راهنمایی، از مشاوره حقوقی بهره مند شوید.