به نظر می رسد بهترین و سریع ترین شکل طلاق در شرایطی که زن و شوهر انصاف و حقوق طرفین را در نظر می گیرند، همان طلاق توافقی است. در واقع هدف از طلاق توافقی جلوگیری از تنش هایی مانند درگیری و دعوا، جنجال، عکس العمل های نامعقول و اتلاف زمان بیشتر در دادگاه هایی است که ممکن است چندین سال به طول انجامد.

این شکل از طلاق معمولا با تفاهم بیشتری صورت گرفته و آسیب های کمتری را متوجه طرفین می کند.

در این مقاله به تفصیل به مراحل طلاق توافقی، وضعیت مهریه و حضانت فرزندان و تکلیف ایرانیان مقیم خارج از کشور پرداخته ایم.

قانون جدید طلاق توافقی

گاهی زن و شوهر با توجه به مسائل و شرایط پیش آمده و عدم تفاهم و درگیری های خانوادگی و زناشویی به این نتیجه می رسند که ادامه این روابط امکان پذیر نیست و جدایی را بهترین راه حل ممکن می دانند. در نتیجه تصمیم می گیرند با توافق یکدیگر و با حضور در دادگاه، درخواستی مبنی بر عدم امکان سازش را با هدف اجرای صیغه طلاق، ارائه دهند.

در این شرایط تمامی موارد مالی و غیرمالی مربوط به حقوق ناشی از عقد براساس توافق زوجین تعیین می شود. در این نوع از طلاق، حقوق مالی زن مانند مهریه، جهیزیه و موارد مربوط به حضانت و ملاقات فرزندان با توافق و تفاهم طرفین مشخص می شود. این توافق در حکم دادگاه ثبت می‌شود و ضمانت اجرای قانونی پیدا می‌کند.

تفاوت طلاق توافقی در حال حاضر نسبت به سالهای قبل، در اخذ گواهی عدم انصراف از طلاق از مراکز مشاوره خارج از دادگاه خلاصه می شود که قبلا رویه طلاق توافقی به این شکل نبود. در حال حاضر این گواهی، جزو مدارک لازم برای ثبت دادخواست طلاق توافقی است.

در حال حاضر و مطابق قانون جدید طلاق توافقی از مورخ ۱۳۹۷/۹/۱ طی بخشنامه ۵۵/۱۳۱۰۴/۹۰۰۰ مورخ ۱۳۹۷/۹/۱  خطاب به دفاتر خدمات الکترونیک قضایی، این دفاتر بدون ارائه گواهی مرکز غربالگری که اصطلاحا به آن” گواهی عدم انصراف از طلاق” گفته می‌شود، نمی‌توانند اقدام به ثبت دادخواست طلاق توافقی نمایند.

 آیا طلاق به درخواست زن با طلاق توافقی متفاوت است؟

پروسه طلاق به درخواست زن با طلاق توافقی کاملا متفاوت است و معمولا نتیجه های متفاوتی نیز در پی دارد.  طلاق از طرف زن نیاز به دلایل و شرایط خاصی دارد که در قانون حمایت خانواده و قانون مدنی به این موارد اشاره شده است.

 مواردی همچون سابقه کیفری موثر زوج، اعتیاد و سایر مواردی که تحت عنوان عسر و حرج قرار می گیرند. توجه کنید که در خصوص مراحل طلاق از طرف زن از ثبت دادخواست تا اجرای رای، مراحل متفاوتی وجود دارد که با توجه به مصداق، موضوع و شرایط پرونده متفاوت است و به صورت کلی نمی توان نظری را اعلام کرد.

مراحل طلاق توافقی

مطابق قانون حمایت خانواده حتی اگر زن و مرد بر سر موضوع جدایی به توافق رسیده باشند، باید از دادگاه حکم بگیرند که در اصطلاح حقوقی به “گواهی عدم امکان سازش” معروف است. در ادامه به مراحل طلاق توافقی می پردازیم:

۱- در گام اول تمایل نهایی طرفین به اتمام زندگی مشترک است. در این فرآیند اگر اختلافی در خصوص مهریه، نفقه، جهیزیه و حضانت فرزندان وجود داشته باشد یا یکی از زوجین ناراضی باشد، امکان صدور رای توافقی وجود ندارد.

۲- پس از توافق زوجین، مراجعه آن ها یا وکیل هایشان به یکی از دفاتر خدمات الکترونیک قضایی الزامی است. دادخواست طلاق توافقی در دفتر خدمات قضایی به صورت الکترونیکی ثبت می شود.

۳- در این مرحله اگر پس از دریافت پیامک دادگاه، وقت رسیدگی در آن مشخص نشده باشد، زوجین یا وکلای آنها باید در اولین فرصت به شعبه مربوط مراجعه کنند.

با توجه به قانون حمایت خانواده، داوری در طلاق حذف شده است و به جای آن مشاوره اجباری شده است. به همین دلیل دادگاه، زن و مرد را به واحد مشاوره که معمولا در همان مجتمع قضایی مستقر است، معرفی می کنند. توجه داشته باشید که پرداخت هزینه مشاوره به عهده زوجین است.

مشاور در واحد مشاوره دادگاه از دلایل طلاق طرفین سوالاتی را می پرسد و توافق های مالی و غیر مالی زوجین در مورد مهریه و نحوه پرداخت آن، اجرت المثل، نفقه، حضانت فرزندان و جهیزیه را مکتوب می کند که به امضای زوجین یا وکلای ایشان می رسد.

پس از انجام مشاوره و اخذ توافق نامه، به شعبه مراجعه می شود. در این مرحله رویه دادگاه ها متفاوت است، بعضی شعبه ها همان روز یا احیانا یکی دو روز بعد رای را صادر می کنند و بعضی از شعبه ها نیز جلسه دادگاه و رسیدگی تشکیل می دهند.

در این موارد قاضی شعبه تمایل دارد که شخصا با زوجین صحبت کند. معمولا وقت دادگاه برای طلاق توافقی نزدیک و سریع می باشد. بعضی از شعب نیز انجام مشاوره را به بعد از جلسه رسیدگی موکول می کنند. بعد از صدور رای (گواهی عدم امکان سازش) مرسوم است که زوجین زیر رای می نویسند که اعتراضی ندارند و حق تجدید نظر و فرجام خواهی را از خود دور می کنند.

۴- در این مرحله بعد از اخذ رای، نوبت به ثبت طلاق و مراجعه به یکی از دفاتر رسمی طلاق است که مانند تمامی مراحل قبل زوجین یا هر کدام از آن ها می توانند وکیل انتخاب کنند و خودشان حضور نداشته باشند.

برای ثبت طلاق حضور زن و مرد یا وکلای آن ها الزامی است و زوجه باید مرحله آزمایش عدم بارداری را در یکی از آزمایشگاه ها انجام دهد و به دفترخانه تحویل دهد. البته در بعضی از مجتمع های قضایی تهران آزمایشگاه تاسیس شده است و زن باید در همان آزمایشگاه همراه با یک قطعه عکس حاضر شود.

توجه کنید اگر زوجه دوشیزه (باکره) باشد، رویه دادگاه های تهران بر این است که او را برای معاینه به پزشکی قانونی معرفی می کنند.

پس از امضا دفاتر مربوط به طلاق و اجرای صیغه طلاق، اصل عقدنامه به سردفتر تحویل داده می شود و با امضا او و مهر شناسنامه ها، همان روز یا ظرف چند روز طلاق نامه به زوجه تحویل داده می شود.

مدارک مورد نیاز برای ثبت دادخواست طلاق توافقی

برای ثبت این نوع از دادخواست، اصل عقدنامه یا رونوشت، شناسنامه زوجین و ترجیحا کپی کارت ملی هر یک الزامی است. در صورت عدم دسترسی به کارت ملی، دانستن شماره ملی برای ثبت درخواست طلاق توافقی کفایت می کند.

با پرداخت هزینه دادرسی و امضا الکترونیک زن و شوهر یا وکلای ایشان، دادخواست ثبت می شود. بعد از آن دو تا سه روز کاری ارسال پیامک دادگاه طول می کشد.

اگر به عقدنامه دسترسی ندارید، باید به دفترخانه ای که ازدواج کرده اید مراجعه کرده و رونوشت اخذ نمایید.

طلاق توافقی و گواهی بکارت

از تکالیف دادگاه این است که در هر رای طلاق، تکلیف باردار بودن یا نبودن زوجه را مشخص کند. بنابراین اگر زنی بالای ۵۰ سال باشد، یائسه محسوب می شود و نیازی به آزمایش نیست.

از طرفی اگر خانمی باکره باشد توسط دادگاه به پزشکی قانونی برای معاینه و اخذ گواهی مربوط معرفی می شود.

فرض سوم و شایع تر اینکه زوجه نه یائسه است و نه باکره که در این صورت، ارائه آزمایش بارداری الزامی است.

رویه شعب دادگاه خانواده به دو صورت است: بعضی زوجه را به ارائه آزمایش بارداری در زمان رسیدگی و قبل از حکم موظف می کنند و بعضی دیگر ارائه جواب آزمایش را به دفتر ثبت طلاق موکول می کنند.

مهریه و طلاق توافقی

ملاک در این نوع طلاق، توافق زن و مرد است. این طلاق از نوع طلاق خلع صادر شده از طرف دادگاه است. یعنی زن چیزی از مهریه یا غیر آن را بذل می کند و مرد قبول بذل می کند. مثال:

۱ – زوجه تمام مهریه مندرج در سند ازدواج را بذل و زوج قبول می کند.

۲ – از کل مهریه ۵۰۰ سکه ای، زوجه ۳۹۰ سکه را در قبال طلاق خلع بذل می کند و زوج قبول بذل می کند و ۱۱۰ سکه بر ذمه شوهر باقی می ماند که مثلا در محضر طلاق به زن داده شود و یا اینکه توافق می شود به صورت اقساط پرداخت شود و یا اینکه مدت برای آن قرارداد شود.

۳ – زوجه کل مهریه را ابراء می کند و مبلغ ده هزار تومان در قبال طلاق خلع بذل می کند و زوج قبول بذل می کند.

۴ – کل مهریه مندرج در عقدنامه به زوجه پرداخت می شود و یا بر ذمه زوج باقی می ماند و یا در اقساط توافقی پرداخت می شود و زوجه در راستای طلاق مبلغ ده هزار تومان بذل می کند و زوج قبول بذل می کند.

پشیمانی پس از صدور رای طلاق توافقی

مطابق قانون حمایت خانواده، پس از صدور رای طلاق تفاهمی اگر مرد پشیمان شود و به دفترخانه برای ثبت طلاق نیاید، امکان ثبت طلاق وجود نخواهد داشت، مگر این که زن از مرد در ضمن رای دادگاه یا به صورت وکالت در طلاق (حق طلاق) وکالت در مراجعه به دفترخانه برای ثبت طلاق داشته باشد.

اگر زن پس از صدور رای طلاق توافقی (گواهی عدم امکان سازش) پشیمان شود، زوج می تواند بدون حضور او به یکی از دفاتر ثبت طلاق مراجعه کند و طلاق را ثبت کند. البته باید دانست که در صورتی که طلاق خلعی باشد زوجه می تواند در ایام عده (سه ظهر) از زمان ثبت طلاق به آنچه بذل کرده از مهریه یا غیر آن، مراجعه کند.

طلاق توافقی و تعویض شناسنامه

بعد از ثبت طلاق، در صورت عدم نزدیکی زوجین می توانند با ارائه حکم دادگاه و طلاق نامه به اداره ثبت احوال مراجعه و شناسنامه خود را تعویض کنند. ( شناسنامه سفید اخذ کنند) و در صورت نزدیکی زوجین فقط با ثبت ازدواج بعدی، شناسنامه تعویض خواهد شد.

شایان ذکر است آنچه گفته شد صرفا رویه دادگاه های خانواده تهران است در خصوص سایر شهرستاها بهتر از دادگاه یا وکلای شهر مربوط کسب اطلاع کنید.

طلاق توافقی و حضانت فرزندان

یکی از توافقات مهم زوجین حضانت فرزندان پس از طلاق است.

چند نکته مهم در این زمینه وجود دارد:

۱- فرزندان دختر بالای سن ۹ سال و پسر از ۱۵ سال تمام، از سن حضانت (نگهداری) خارج هستند. بنابراین دادگاه تکلیفی در مورد آنها ندارد تا حضانت را در رای مشخص کند.

۲- بعضی از خانم ها به اشتباه فکر می کنند که مهریه را در ازای حضانت فرزندانم  می بخشم. این موضوع وجه قانونی ندارد و این دو ارتباطی به هم ندارند.

۳- میزان ملاقات طرف مقابل از فرزندانش و اینکه پرداخت نفقه به عهده چه کسی است و میزان آن در ماه چقدر است، به عهده خود زوجین است که در مورد آن توافق کنند. بنابراین وقتی زن و شوهر متقاضی طلاق به دفتر وکالت مراجعه می کنند، باید بدانند داشتن توافق بر سر همه مسائل ذکر شده از شرایط طلاق توافقی است.

۴- در صورتی که بعدها و در طول زمان بین زوجین به دلایلی اختلاف بر سر حضانت به وجود آید، ملاک برای دادگاه مصلحت فعلی کودک است نه توافق قبلی زوجین.

طلاق توافقی و ایرانیان مقیم خارج کشور

اگر زوجین یا یکی از آنها خارج از کشور باشند، برای طی مراحل طلاق توافقی باید از طریق سفارت یا کنسولگری ایران به شخصی در ایران مثلا یک وکیل خانواده، برای طلاق وکالت دهند. در ادامه وکالت نامه به همراه مدارک باید به دست وکیلی در ایران رسانده شود.

وکیل مورد نظر در ایران با وکالت مذکور از طریق طلاق توافقی و با توجه به توافقات موکلین، رای طلاق اخذ می کند و در صورت داشتن اختیار در دفتر طلاق نیز ثبت رسمی خواهد کرد. تکلیف مهریه و حضانت فرزندان بر طبق توافق طرفین صورت می گیرد و در وکالتنامه منعکس می شود.

سفارت خانه ها و کنسولگری های ایران در صورت مراجعه افراد برای وکالت با هدف متن وکالت، آنها را به سامانه تاک ارشاد می کنند. متاسفانه متن وکالت آنها کامل نیست و با توجه با رویه دادگاه های خانواده ایران همخوانی کامل ندارد. بنابراین توصیه می شود چند جمله کلیدی را حتما در متن وکالت نامه در خارج از کشور اضافه کنید:

۱- حق اعتراض به رای تجدید نظر فرجام خواهی و اسقاط آنها

۲- وکالت در قبول بذل

۳- اگر فرزند در سن حضانت دارند وکالت در تعیین تکلیف حضانت فرزندان ، تعیین نفقه و مدت ملاقات

 اگر تصمیم این است که مهریه بخشیده شود، در وکالت نامه زوجه (زن) نوشته شود که وکالت در بذل کل مهریه و همچنین در وکالت زوج نیز نوشته شود وکالت در قبول بذل کل مهریه.

اگر قرار است که مقداری یا همه مهریه پرداخت شود، در وکالت نامه زوجه درج شود وکالت در بذل عین مهریه، کمتر، بیشتر و یا معادل آن و همچنین در وکالتنامه زوج نیز بایستی درج شود وکالت قبول بذل عین مهریه یا معادل آن یا کمتر یا بیشتر؛ به عبارت دیگر وکالت در قبول هر مقدار از مهریه یا معادل آن.

نکات مربوط به طلاق توافقی

مراحل درخواست طلاق توافقی با وکیل از ثبت در دفتر الکترونیک قضایی تا صدور رای طلاق توافقی انجام می شود.

در فرآیند طلاق توافقی با وکیل باید به این نکته توجه کنید که یک وکیل نمی تواند همزمان وکالت زن و مرد را در پرونده طلاق توافقی قبول کند و این امر امکان پذیر نیست.

مراحل طلاق توافقی در محضر هم پس از صدور رای طلاق توافقی که به گواهی عدم امکان سازش معروف است، انجام می شود.

همانطور که اشاره کردیم پس از ثبت دادخواست طلاق توافقی در دفتر خدمات الکترونیک قضایی، دادخواست به دادگاه فرستاده می شود و پس از تعیین شعبه توسط معاون ارجاع مجتمع قضایی خانواده طرح دعاوی در دادگاه خانواده، پیامکی حاوی شماره پرونده و شعبه توسط دادگاه ارسال می شود.

با توجه به این که معمولا پیامک دادگاه با تاخیر ارسال می شود، بهتر است با کد رهگیری دادخواست ثبت شده به سایت عدل ایران و به قسمت پیگیری و دادخواست مراجعه کنیدتا از شعبه دادخواست طلاق توافقی ارجاع شده، مطلع شوید.

طلاق توافقی ارتباطی به رضایت پدر زوجه ندارد حتی اگر باکره باشد.

در مرحله بعد از درخواست طلاق توافقی با مراجعه زوجین یا وکلای آن ها به دادگاه، اگر زوجه دوشیزه باشد باید یک قطعه عکس همراه داشته باشد تا دادگاه او را به پزشکی قانونی برای معاینه بکارت معرفی کند. البته راهکار قانونی برای مراجعه نکردن به پزشکی قانونی وجود دارد که با مشاوره حضوری می توانید از جزئیات مطلع شوید.

مرحله بعد از صدور گواهی عدم امکان سازش و قطعیت آن، مراجعه به دفتر طلاق است. مدت اعتبار گواهی عدم امکان سازش سه ماه پس از تاریخ قطعیت است.

در تمامی مراحل طلاق توافقی در دادگاه، حضور زوجین یا وکلای آن ها الزامی است و در صورت پشیمانی یکی از آن ها تا قبل از صدور رای، پرونده بسته خواهد شد. بنابراین لازم است توافق زوجین از ابتدا تا انتها حفظ شود.

باردار بودن زوجه مانع از ثبت طلاق نیست.

اگر زوجه یا وکیل او در دفترخانه طلاق برای ثبت حاضر نشوند، محضر طلاق از شعبه ای که رای را صادر کرده در این خصوص استعلام می کند و عمده محاکم خانواده اجازه ثبت طلاق بدون رضایت زوجه را نمی دهند.

در طلاق توافقی خلعی اگر زن باکره و یا یائسه نباشد، از فاصله ثبت طلاق تا پایان عده می تواند به آنچه بذل کرده رجوع کند. برای جلوگیری از این کار می بایستی از دادگاه خواست که در رای گنجانده شود که زن حق رجوع به مابذل ( آنچه را که بذل کرده) را از خود ساقط کرده است و یا اینکه مهریه را ابرا کند. بدیهی است که زن دوشیزه یا باکره عده ندارد و امکان رجوع هم متصور نیست.

توافقنامه ای که معمولا برای طلاق توافقی نوشته می شود اگر منجر به ثبت طلاق نشود و یکی از طرفین پشیمان شود اثر حقوقی ندارد  و از درجه اعتبار خارج است.

اگر زن باکره (دوشیزه) باشد، دادگاه های تهران فقط گواهی بکارت پزشکی قانونی را معتبر می دانند و اگر باکره نباشد صرف جواب آزمایش عدم بارداری کفایت می کند. 

 آیا داشتن وکیل در مراحل طلاق توافقی الزامی است؟

انجام پروسه طلاق توافقی به همراه وکیل اجباری نیست، ولی بدیهیست که حضور یک وکیل حقوقی مزایای فراوانی دارد. سرعت انجام پرونده، پیگیری های موثرتر، جلوگیری از تنش و درگیری طرفین، عدم نیاز به مراجعه موکل، نتیجه بخشی بیشتر و حفظ حقوق موکل و… از جمله مزایای برخورداری از یک وکیل خوب است.