اگر چه کنار آمدن با موضوع طلاق برای طرفین دشوار است، اما روش های طلاق از طرف زن بسیار محدود و سخت بوده و برای حصول آن، برقراری یکی از موجبات طلاق الزامی است. از سوی دیگر در مقررات فقهی و حقوقی کشور ما این حق عموما در اختیار مرد قرار داده شده است و می تواند با توجه به موارد تعریف شده در قانون از جمله پرداخت حقوق مالی زن و طی کردن مراحل قانونی طلاق، دادخواست طلاق ارائه دهد و حتی در صورت مخالفت زن، این عمل را انجام دهد.

در این مقاله با شرایط طلاق به درخواست زن آشنا می شوید و در کنار بررسی مراحل طلاق از طرف زن، به حقوقی از قبیل مهریه، نفقه، اجرت المثل و… نیز پرداخته می شود.

در چه شرایطی طلاق از طرف زن می تواند مطرح شود؟

همانطور که اشاره کردیم طلاق دادن یک عمل حقوقی است که در حیطه اختیارات مرد وضع شده است، ولی قانون‌گذار شرایطی را نیز پیش‌بینی کرده که زن نیز در صورت وجود این شرایط بتواند تقاضای طلاق خود را به دادگاه ارائه دهد که در زیر به آن اشاره شده است:

۱–  ناتوانی یا مقاومت مرد نسبت به پرداخت نفقه زن

مطابق قانون در حالتی که مرد از پرداخت نفقه خودداری کند و حتی حکم مشخص شده هم نتواند منجر به الزام دادن نفقه شود و مرد از دادن آن ناتوان باشد، زن می تواند برای دعاوی طلاق اقدام کند. در این حالت زوجه باید در اقدام اول از دادگاه تقاضای نفقه کند و در صورتی که حکم دادگاه در مورد نفقه اجرا نشود، تقاضای طلاق را ارائه دهد.

۲– غیبت مرد

اگر مردی به مدت چهار سال تمام غایب باشد (مفقودالاثر) و هیچ اطلاعی از او نباشد، زن می تواند با استناد به مفقودالاثر بودن شوهرش درخواست طلاق خود را مطرح کند. درخواست زن با تکیه بر مسائلی مانند شهادت شهود، تحقیقات محلی و درخواست نشر آگهی به دادگاه ارائه می شود و بعد از سپری شدن مدت زمانی، حکم طلاق صادر می شود.

در این حالت بعد از طلاق و در صورت مراجعت و پیدا شدن مرد، هیچ حقی برای او در نظر گرفته نشده است ولی در صورتی که مرد پس از صدور حکم طلاق و پیش از تمام شدن ایام عده مراجعه کند، حکم طلاق فاقد اعتبار خواهد بود.

با توجه به اینکه تحمل زمان ۴ ساله و تشریفات قانونی مربوط به آن، سخت و پیچیده به نظر می رسد، عمـلاً این ماده قانونی برای طلاق کمتر مورد توجه قرار می گیرد. به همین دلیل توصیه می کنیم به روش راحت تر و مطمئن تر “شروط ضمن عقد ” تکیه کنید که براساس آن اگر شوهر ۶ ماه غیبت کند، زن از طرف شوهر برای طلاق وکیل می‌شود.

تقاضای طلاق غیابی به درخواست زن می تواند در شرایط مفقود الاثر بودن مرد یا فقدان آدرس و انتشار آگهی در روزنامه های محلی یا کثیرالانتشار انجام شود.

۳– عسر و حرج زن

مطابق قانون مدنی عسر و حرج اینگونه تعریف شده است: به وجود آمدن وضعیتی که ادامه زندگی را برای زوجه با مشقت همراه ساخته و تحمل آن مشکل باشد. در این حالت اگر وجود عسر و حرج ثابت شود، دادگاه می تواند مرد را ملزم به طلاق کند و در صورتی که اجبار و الزام میسر نباشد، زن به حکم حاکم شرع طلاق داده می شود.

در حالت عسر و حرج، مرد وظایفی را که در زندگی زناشویی بر عهده دارد، عمدا انجام نمی دهد یا اعمالی را انجام می دهد که در نتیجه‌ آن از انجام وظایف در مقابل همسرش اهمال می شود. همچنین به گونه ای رفتار می کند که ادامه زندگی زن با دشواری و سختی مواجه می شود.

برای مثال اعتیاد مرد به هر ماده مخدر یا مشروبات الکلی، در حالتی که از مراجعه به پزشک یا اقدام برای  ترک اعتیاد نیز خودداری کند، محکومیت قطعی زوج به پنج سال حبس یا بیشتر و موارد دیگری که در قانون اشاره شده است، همگی از مصداق‌های عسر و حرج هستند.

اگرچه در قانون مدنی مصادیقی برای عسر و حرج ذکر شده است، اما گاهی طرح این مسئله پیچیده می شود و اثبات عسر و حرج به دلیل نبودن رویه واحد در دادگاه ها کار چندان ساده ای نیست . یک وکیل با تجربه با مواردی که به هر دلیلی منتسب به زن نیست و در عین حال زندگی را برای او دشوار می کند، به خوبی آشنا است و می تواند در طرح دادخواست طلاقد براساس عسر و حرج به شما کمک کنند.

۴- وکالت زن در طلاق

ماده ۱۱۱۹ قانون مدنی می‌گوید “طرفین عقد ازدواج می‌توانند هر شرطی که مخالف با مقتضای عقد مزبـور نباشـد، در ضـمن عقد ازدواج یا عقد لازم دیگر لحاظ نمایند.: مثل‌ اینکه شرط شود هرگاه شـوهر زن دیگـر بگیـرد یـا در مدت معینی غایب شود یا ترک انفاق نماید یا برعلیه حیات زن سوءقصد یا سوء رفتاری نماید کـه زندگانی آن‌ها با یکدیگر غیرقابل‌تحمل شود، زن وکیل و وکیل در توکیل باشد کـه پـس از اثبـات شرط در محکمه و صدور حکم نهایی خود را مطلقه سازد.”

هر عقدی می‌تواند مشمول هر شرطی باشد، البته آن شرط باید دارای ویژگی هایی باشد تا آثار قانونی بر آن مترتب شود. در مواردی دیده شده است که شرط یا شروط، واجد موارد قانونی بوده اند ولی صحت و اعتبار عقد اصلی را نیز مورد خدشه و تردید قرار داده است.

عقد ازدواج نیز مانند سایر عقود از این قاعده خارج نیست. بنابراین می‌توان هر شرطی را که با شرایط عمومی عقود و نیز شرایط خاص عقد ازدواج مغایر نباشد، در ضمن آن و یا حتی به طور جداگانه شرط کرد.

در قسمت شروط ضمن عقد اسناد ازدواج، شرطی گنجانده شده که بر اساس آن در مواردی زن از طرف مرد وکیل خواهد بود تا در صورت تحقق یکی از بندهای آن، از مرد جدا شود.

 مطابق این شرط مرد به همسرش وکالت بلاعزل با حق توکیل به غیر می‌دهد که در موارد مشخص شده با مراجعه به دادگاه و اخذ مجوز از آن، پس از انتخاب نوع طلاق، از مرد جدا شود. این شرط ممکن است در همان قباله ازدواج گنجانده شود و یا اینکه در ضمن عقدی دیگر چنین شرطی به نفع زوجه درج شود. این در حالی است که مشروعیت چنین شرطی بر اساس قانون و شرع می‌باشد.

در ازدواج‌های دائمی معمولاً مرد در ۱۲ مورد به همسر خود وکالـت می‌دهد که با تحقق یکی از شروط دوازده‌گانه مـذکور، خـود را مطلقـه کند. از جمله شـروط مذکور، غیبت شوهر به مدت ۶ ماه یا بیشتر، ارتکاب جرمی کـه مخـالف مـصالح خـانوادگی باشـد، انتخاب همسر دوم از سوی شوهر و اعتیاد شوهر به مواد مخدری است که برای مصلحت خانواده زیان‌آور باشد.

وکالت زن در طلاق که به ‌موجب شروط ضمن عقد و تحقق آن‌ها به زن داده می‌شود، بیشترین استفاده را برای درخواست طلاق از طرف زن دارد، چرا که اثبات موارد موجود در آن معمولا راحت‌تر و نیازمند زمان کمتری است.

مراحل طلاق از طرف زن

مراحل طلاق از طرف زن باید از دفاتر خدمات الکترونیک قضایی شروع شود. در ابتدا دادخواست در دفاتر الکترونیک قضایی ثبت می شود و سپس به دادگاه خانواده فرستاده و ارجاع می شود.

زن می تواند در دادگاه خانواده شهری که هم اکنون ساکن است، دادخواست خود را ارائه دهد و هم در دادگاه خانواده محل اقامت شوهر.

زوجین می توانند در صورتی که حکم دادگاه اول (بدوی) به ضرر آن ها باشد، نسبت به آن در فرجه ۲۰ روزه تجدید نظر خواهی کنند. بدیهی است که پرونده پس از تبادل لوایح به دادگاه تجدید نظر استان فرستاده می شود و در ادامه پس از صدور رای توسط شعبه دادگاه تجدید نظر (غالبا بدون حضور زوجین و تشکیل جلسه) در مهلت ۲۰ روزه هر کدام از طرفین که رای به ضرر او باشد، می تواند فرجام خواهی کند. در این صورت پرونده به دیوان عالی کشور ارسال می شود.

همه چیز در اینجا تمام نمی شود، چه بسا که دیوان از رای دادگاه تجدید نظر نقص بگیرد یا نقض کند و مجددا پرونده به دادگاه تجدید نظر اعاده شود که در این صورت پس از صدور حکم مجدد از سوی شعبه دادگاه تجدید نظر، باز هم امکان فرجام خواهی مجدد مهیا است.

این پروسه زمانیکه پرونده طلاق با مقاوت زوجین ادامه یابد، پرونده ای طولانی است و به صبر زیادی نیاز دارد، مگر این که طلاق غیابی باشد و مرد در دادگاه حضور نیابد یا اعتراضی هم نداشته باشد که در این صورت زمان کمتری هم به طول می انجامد.

با فرض اینکه در صورت اعتراض، پرونده هر سه دادگاه را پشت سر بگذارد، حدود یکسال طول خواهد کشید. مگر اینکه یکی از طرفین اعتراض نکند.

شرایط طلاق از طرف زن در دوران عقد

طلاق از طرف زن در دوران عقد در شرایطی اتفاق می افتد که مراسم عروسی و دخول انجام نشده باشد. 

در این شرایط زن می تواند نصف مهریه خود را مطالبه کند، ولی اگر عمل دخول انجام شود و یا اینکه زوجه باکره باشد، طبق ماده ۱۰۸۵ قانون مدنی می تواند با حق حبس و تا مادامی که کلیه مهریه از ناحیه زوج داده نشود از هم بستری با شوهرش امتناع کند که موجب کراهت یا حق حبس است.

 درخواست طلاق از طرف زن و مهریه

در قوانین حقوقی ایران، مهریه جزو حقوق زن است و طلاق جزو حقوق مرد. مطالبه مهریه در طلاق از طرف زن به دو شکل مطرح می شود:

۱) اگر زن به دلیل عسر و حرج ناشى از عدم رعایت حقوق زناشویى مانند عدم پرداخت نفقه، اعتیاد و… تقاضاى طلاق کند، حاکم مى ‏تواند مرد را به رعایت حقوق زناشویى الزام، تعزیر و در صورت محقق نشدن این الزام، نهایتا طلاق زن را بدون رضایت همسرش اجرا کند. بنابراین، زن مى‏ تواند کل مهریه خود را مطالبه کند و از شوهر خود جدا شود.

 ۲) در حالتی که زن بخواهد بدون داشتن دلیل مشروع و بدون اینکه دلیلی مبنی بر کوتاهی و خودداری شوهر از وظایف شرعى و قانونى خود وجود داشته باشد و صرفا به دلیل کراهت از همسرش جدا شود، باید رضایت مرد را در طلاق دادن جلب کند که این امر در قالب طلاق خلع و مبارات محقق می‌‏شود.

به طور کلی اگر مرد در مسئله طلاق دادن زن مخالفت کند و زن از طریق اثبات عسر و حرج یا اثبات یکی از دوازده مورد شروط ضمن عقد نکاح (با شرط امضاء کردن مرد) حکم طلاق را به دست آورد، علاوه بر خود طلاق، مهریه را هم می تواند به دست آورد. درخواست طلاق از طرف زن و گرفتن مهریه در صورتی امکان پذیر است که زن دلیل مشروع، محکمه پسند و منطقی به دادگاه برای طلاق ارائه کند.

نفقه و اجرت المثل در طلاق از طرف زن

نفقه در شرایط طلاق از طرف زن تا زمانی به او تعلق می گیرد که زن در ایام عده باشد و مرد وظیفه دارد آن را پرداخت کند. مگر اینکه توافق بین طرفین در مدت عده برقرار شده باشد. همچنین در حالتی که دخول انجام نشده باشد، نفقه بعد از طلاق به زن تعلق نمی گیرد.

مبنای اجرت المثل و درخواست آن از طرف زن براساس سال ازدواج تا طلاق و برمبنای ملائت و مکنت مرد تعیین می شود. طبق قانون این مبلغ حداقل از ۷ میلیون ریال و با صلاحدید نظرات کارشناسان رسمی شورای اصناف محاسبه می شود.

زن در صورتی می تواند اجرت المثل را مطالبه کند که توافقی بین طرفین در ادامه زندگی راجع به این موضوع برقرار شده باشد در غیر این صورت امکان پذیر نیست. زیرا ممکن است در آینده نقصان یا ازدیاد برای زوج حاصل شود که محاسبه آن بعدها امکان پذیر نباشد.  

درخواست طلاق از طرف زن و حضانت فرزند

مطابق قانون حمایت از خانواده، یا از قبل تکلیف حضانت فرزندان مشخص می شود و یا در صورت مشخص نبودن آن، بایستی در ضمن حکم طلاق، نسبت به این مسئله اظهار نظر قضایی شود. هیچ پدر و مادری نمی توانند دیگری را از حضانت فرزند محروم کنند، چرا که حضانت هم حق است و هم تکلیف.

همانطور که قانون مشخص کرده است، حضانت فرزند دختر و پسر تا پایان ۷ سالگی به عهده مادر است. این در حالیست که حضانت دختر بعد از آن تا سن نه سالگی و حضانت فرزند پسر تا پایان پانزده سالگی به عهده پدر است.

بعد از این سنین، حضانت دیگر از نظر قانون موضوعیت نخواهد داشت و انتخاب حضانت با فرزندان است. البته در اعطای حضانت، قاضی بایستی مصلحت فرزندان را در نظر بگیرد، بر این اساس مهم نیست فرزند چند ساله است و حضانت او مطابق قانون به عهده کیست، مهم تر آن است که قاضی تشخیص بدهد مصلحت کودک چیست؟ زندگی با مادر یا پدر؟

البته در صورتی که زن وکالت بلاعزل حضانت فرزند را در اختیار داشته باشد، حضانت فرزند با مادر خواهد بود.

مدارک لازم برای دادخواست طلاق از طرف زن

مدارک لازم برای این نوع از طلاق عبارتند از:

• سند ازدواج رسمی: در صورت نبود اصل سند ازدواج باید رونوشت آن را از دفترخانه محل انعقاد عقد نکاح دریافت کنید.
• شناسنامه
• کارت ملی
• مدارکی که بین طرفین رد و بدل شده یا متعلق به یکی از آنها و در روند پرونده تاثیرگذار و در دادخواست طلاق قابل طرح و دفاع است.  در صورتی که زن از حق وکالت در طلاق برخوردار باشد، برای اجرای آن باید برای مرد وکیل بگیرد و در شرایطی که پرونده خود زن هم در دست وکیل باشد، نیازی به حضور او نیست.

طلاق از طرف زن نیاز به حضور وکیل دارد؟

در صورتی که طرح دعاوی طلاق از طرف زن توسط وکیل طرح و پیگیری شود، مسلماً  از نتیجه بهتری نیز برخوردار است. علم و تجربه هر فرد در تخصصی که دارد، می تواند هر پرونده ای را تا حصول نتیجه قطعی دنبال کند. وکیل دعاوی نیز بر مبنای همین اصل می تواند در دادگاه با تبیین حق و قانون، وارد عمل شود.

 بهتر است در این قبیل موضوعاتی که به دعاوی خانوادگی مربوط می شود از یک وکیل خوب مشاوره بگیرید.